Η μυστική ένωση στη φιλοσοφία του Πλωτίνου του Γεωργίου Φουντουλάκη

Το Εν ή το Πρώτον ή το Αγαθόν έχει κάλλος αμήχανο και δεν μπορεί να συγκριθεί με την ωραιότητα των σωμάτων που είναι είδωλα της ωραιότητας του Αγαθού. Αν η ανθρώπινη ψυχοπνευματική οντότητα επιποθεί το αληθινό ωραίο το αρχέγονο ωραίο, δεν πρέπει βέβαια να στραφεί προς τις εικόνες, τις σκιές, αλλά οφείλει να καταφύγει σε εκείνο πού τα σώματα δεν είναι είδωλα και έκτυπα.
Η μακάρια θέα είναι η θέα του Απολύτου, δηλαδή του Αγαθού. Όπως ο οφθαλμός οράται τα αισθητά αντικείμενα μόνο μέσω του νου, έτσι και η ψυχή βλέπει τα αντικείμενα μόνο μέσω του φωτός που εκπορεύονται από το Εν. Η ψυχή πρέπει να περιμένει ήσυχη και προετοιμάζεται για τη θέα του Αγαθού. Η θέα του Απολύτου, απαιτεί προετοιμασία για να πληρώσει με ευδαιμονία τη θεώμενη ψυχή. Η θέα του Απολύτου και μέσω αυτής η ένωση με το θείο είναι ο ύψιστος σκοπός της ανθρώπινης ζωής, είναι ο σκοπός που συμπίπτει με την τέλεια ευδαιμονία.
Η μυστική ένωση και η θέωση μπορούν να πραγματοποιηθούν όταν η ψυχή είναι απλή και καθαρή, και φωτίζεται. Η θέα του Αγαθού και η μυστική ένωση με το θείο προϋποθέτει μακρόχρονη άσκηση και κάθαρση της ψυχής. Η άσκηση είναι ένα καθημερινό πνευματικό γύμνασμα, και μια διαρκής επανάληψη της αγαθοποιού ενεργείας της ψυχής. Η κάθαρση σημαίνει « χωρισμό » από το αισθητό είδος. Η ψυχή « καθαίρεται » από τις κακίες, καθαρίζεται από ό,τι είναι σκοτεινό, απολακτίζει ό,τι είναι περιττό, λαξεύει το δικό της πρόσωπο μέχρις ότου αναφανεί η θεόμορφη λαμπρότητα της αρετής. Η απόκτηση των αρετών είναι μια βαθμίδα, ένα στάδιο φυγής από την περιοχή του αισθητού κόσμου.
Σύμφωνα με τον Πλωτίνο τρεις είναι οι ανθρώπινοι τύποι που μπορούν να ανέλθουν ευκολότερα στο Αγαθό : ο μουσικός, ο ερωτικός και ο φιλόσοφος. Ο μουσικός κινείται στην κατώτερη βαθμίδα γνώσεως και ζει μέσα στην αισθητή γνώση, την αντίληψη και τη δόξα. Η αίσθηση και η αισθητή ομορφιά, το σωματικό κάλλος , είναι άγγελος του πνεύματος, ενώ ο μουσικός είναι υπηρέτης του πνεύματος. Ο ερωτικός επηρεάζεται από την « όψιν του κάλλους » και από τη « μνήμη των ωραίων σωμάτων » γι΄ αυτό χρειάζεται έναν οδηγό που θα τον ανυψώσει από τον χώρο της ψυχικής ωραιότητας στον κόσμο του πνεύματος. Ο φιλόσοφος ευρίσκεται καθ΄ οδόν προς το αρχέγονο ον το Αγαθό. Θα χαρακτηρίζαμε τον φιλόσοφο ενάρετο, φιλομαθή και απομένει να μεταβληθεί σε διαλεκτικό. Ο διαλεκτικός είναι ο συστηματικός συνοπτικός που γεφυρώνει τις αντιθέσεις.
Η διαλεκτική είναι η επιστήμη του Όντος και του Αγαθού. Η διαλεκτική οδηγεί στο κράτος του πνεύματος, στο βασίλειο των ιδεών. Με την διαλεκτική ο άνθρωπος φτάνει στη θέαση του Αγαθού. Η φιλοσοφία μπορεί να χαρακτηριστεί σαν διαλεκτική. Η διαλεκτική δεν είναι μόνον δρόμος έρευνας ή τρόπος συνομιλίας και μέθοδος ερμηνείας των φαινομένων, αλλά το τιμιώτατον, δηλαδή το πολύτιμο μέρος της φιλοσοφίας. Η γνήσια διαλεκτική, όπως την ανέπτυξε η αρχαία ελληνική φιλοσοφία και ειδικά ο Πλωτίνος είναι μια κριτική γνώση που αγωνίζεται να εξασφαλίσει ενότητα και σταθερότητα. Έτσι θα λέγαμε ότι χωρίς τη διαλεκτική είναι δύσκολος ο περιορισμός του πνεύματος στον κύκλο της καθαρής του ενασχόλησης που είναι η θέα του Ύψιστου Όντος και η είσοδος στους κόλπους του Είναι του.
Η μυστική έκσταση είναι ο έσχατος αναβαθμός προς την μυστική ένωση, το τελευταίο στάδιο ανύψωσης που μας αποκαλύπτει το βαθύτερο πυρήνα του Όντος. Η ταύτιση της ψυχής με το Εν σημαίνει μετάβαση από τον αισθητό κόσμο στον υπεραισθητό , από το νοητό στον υπερνοητό. Η ψυχή, ο νους, οι ιδέες ταυτίζονται με το Εν. Όλα κατάγονται απ΄ αυτό και ανάγονται σ΄ αυτό.
Η μυστική ένωση είναι το τελικό αποτέλεσμα μιας ύψιστης μορφής πνευματικής κίνησης και έφεσης για το Αγαθό. Η ψυχή έχει άρρηκτο συγγενικό δεσμό με το οντολογικό Αγαθό. Κατά τη διάρκεια της μυστικής ένωσης η ψυχή καταυγάζεται από φως και γίνεται φως η ίδια. Ηθική ενέργεια και η γνώση, η διαλεκτική και ο έρωτας , οι αρετές, η αισθητική καλλιέργεια, είναι οι αναβαθμοί για την άνοδο στο Αγαθό, στο Πρώτο ή στο Ένα.
Η ψυχή εισέρχεται στα άδυτα του θείου κάλλους και έμπλεος ευδαιμονίας θεϊκής εξίσταται των ανθρώπινων εμπαιγμάτων και ενώνεται με το Αρχέγονο Όν. Όταν η θέα, το θεάσθαι έχει ολοκληρωθεί αρχίζει η ιεροτελεστία της μυστικής ένωσης.
Η μυστική ένωση είναι η απόλυτη ταυτότητα, ενώ η θέα και η παρουσία του λόγου είναι μια ετερότητα που θα κατάλυε την ενότητα και θα ματαίωνε την ένωση με το Θείο. Ο λόγος, σωπαίνει και σταματάει η θέα. Το θέαμα ολοκληρώνεται και είναι : η ένωση της ψυχής με το Εν, το Πρώτον ή το Αγαθόν. Είναι ένα θέαμα « δύσφραστον » η μυστική ένωση τονίζει ο αρχηγός του κινήματος του Νεοπλατωνισμού στο περίφημο έργο του «εννεάδες» Πλωτίνος. Η μυστική ένωση είναι πληρότητα θείας ευδοκίας και υπαρξιακής ευδαιμονίας. Υπάρχει μια ξαφνική τελεσιουργία όπου Ψυχή και Αγαθό γίνονται Ένα. Η μυστική βίωση στους κόλπους του Είναι , του Υπέρτατου Αγαθού του αμήχανου Κάλλους και του Πρώτου, αποτελεί τον αφανισμό του ανθρωπίνου όντος. Η ανθρώπινη ολότητα σύμφωνα με τον Πλωτίνο για να οδηγηθεί σε μυστική ένωση με το Υπέρτατο Αγαθό, θα πρέπει να αφήσει κάθε αισθητό και να υπάρξει σύμφωνα με τον μεταφυσικό φιλόσοφο μια κάθαρση στο είναι της για να ευρεθεί σε υπερνοητές καταστάσεις που είναι τελείως πνευματικές. Ο Πλωτίνος παντού διακηρύττει την κατανίκηση κάθε χοϊκού στοιχείου και εξύψωση του πνευματικούστοιχειου