(του ΑΝΔΡΕΑ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗ, Ελευθεροτυπία, 9/2/2010)
Χθες βράδυ είδα την ταινία του Alejandro Amenabar «Agora». Σπάνια γράφω για τις ταινίες που βλέπω, αλλά αυτή μού γαργάλησε κάτι βαθύτερο και νομίζω πως το ίδιο θα συμβεί και σε σας· γι' αυτό την προτείνω.
Είναι η πρώτη ταινία που πραγματεύεται τη ζωή της Υπατίας, της μεγάλης Ελληνίδας φιλοσόφου - μαθηματικού - αστρονόμου, που δολοφονήθηκε με φρικτό τρόπο από τον χριστιανικό όχλο, τους Παραβαλάνους του... αγίου Κυρίλλου, Σαρακοστή του 415 μ.Χ., στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Ο Amenabar, με μια ακριβή παραγωγή χρησιμοποιώντας πλήθη κομπάρσων και πολύ πετυχημένα σκηνικά που αναπαριστούν την αρχαία πόλη, καταφέρνει να αποδώσει το κλίμα της ύστερης ελληνιστικής εποχής στην Αλεξάνδρεια, που τον 4ο μ.Χ. αιώνα η Υπατία, η τελευταία παγανίστρια, επιστήμων του δυτικού κόσμου, ακολουθεί τον δρόμο της ανεξαρτησίας και έρχεται σε σύγκρουση με τον θρησκευτικό φανατισμό, τις προκαταλήψεις και το ανδροκρατούμενο κατεστημένο. Για δεκαπέντε αιώνες η Υπατία θεωρείται ότι ήταν η μόνη γυναίκα επιστήμονας στην ιστορία των μαθηματικών και της αστρονομίας και η πιο διάσημη Ελληνίδα φιλόσοφος.
Η Υπατία, στην ταινία την υποδύεται η γλυκύτατη Rachel Weisz, έγραψε 13 βιβλία για την αριθμητική του Διόφαντου, ασχολήθηκε με τον αστρονομικό κανόνα του Πτολεμαίου και έκανε διατριβή σε 8 βιβλία-παπύρους περί των Κωνικών Τόμων του Απολλώνιου εκ Πέργης του γεωμέτρη, ο οποίος προσπάθησε να εξηγήσει τον 3ο αιώνα τις ασυνήθιστες τροχιές των πλανητών. Οι κωνικές τομές αγνοήθηκαν μέχρι τις αρχές του 17ου αιώνα όταν οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν ότι πολλά φυσικά φαινόμενα, όπως οι τροχιές των πλανητών, περιγράφονταν με τις καμπύλες που προκύπτουν από τις κωνικές τομές.
ΓΙΑ χίλια χρόνια μετά τη δολοφονία της δεν υπήρξε σημαντική πρόοδος στα μαθηματικά, την αστρονομία και τη φυσική, γι' αυτό και η Υπατία, εκτός των άλλων, συμβολίζει το τέλος της αρχαίας επιστήμης, της οποίας ένα μεγάλο μέρος δεν έφτασε ώς εμάς εξαιτίας της πυρκαγιάς της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Από την άλλη συμβολίζει το αρχαίο πνεύμα το αθάνατο, την έρευνα, την αμφιβολία, τον πολιτισμό και την ανεξιθρησκεία. Η ίδια, αν και τηρούσε πιστά τις αρχές της νεοπλατωνικής σχολής -που ήταν ασκητική και παρέπεμπε στον Πυθαγόρα, ο οποίος δίδαξε πως η σοφία επιτυγχάνεται μέσω της... αποχής-, δεν απαιτούσε το ίδιο από τους μαθητές της, που ασπάζονταν διαφορετικές θρησκείες.
Ο αυτοκρατορικός έπαρχος της Αιγύπτου, Ορέστης, ήταν μαθητής της και την είχε φίλη και γκουρού. Ολοι τη σέβονταν και τη συμβουλεύονταν. Ο Κύριλλος όμως ξεκίνησε αγώνα για την «καθαρότητα της χριστιανικής πίστεως», τη συκοφάντησε ότι ασκούσε μαύρη μαγεία και τη στοχοποίησε. Στόχος του φυσικά ήταν η εξουσία που είχε ο Ορέστης.
ΣΤΗΝ ταινία δολοφονείται με λιθοβολισμό, η κυρίαρχη εκδοχή όμως είναι ότι ο χριστιανικός όχλος την έσυρε στην εκκλησία Καισάρειον, της κομμάτιασαν το σώμα με όστρακα, περιέφεραν τα κομμάτια της σε ολόκληρη την πόλη και τα κάψανε στην πυρά στη θέση Κίναρον, έξω από την Αλεξάνδρεια.
του ΘΟΔΩΡΗ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, 28.1.2010
Ο αγώνας της αστρονόμου Υπατίας στην Αλεξάνδρεια του 4ου μ.Χ. αιώνα είναι ουσιαστικά η πάλη της γνώσης ενάντια στον θρησκευτικό σκοταδισμό
Ο Αλεχάντρο Αμενάμπαρ συνεχίζει το θέμα της αυτοδιαχείρισης του ατόμου και του δικαιώματος στην ελεύθερη βούληση που ξεκίνησε με το Η θάλασσα μέσα μου, αλλά με μεγαλύτερο προϋπολογισμό, φόντο εποχής και μια γυναίκα στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Και τι γυναίκα: τη Ρέιτσελ Βάις ως Υπατία στην μπερδεμένη Αλεξάνδρεια του 4ου αιώνα, τότε που η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία παρέπαιε, οι Εβραίοι παραγόντιζαν με ανάμεικτα αποτελέσματα και η χριστιανική μειοψηφία αναδυόταν από τα κατώτερα στρώματα με όπλο την υπόσχεση για λιγότερη καταπίεση και τέλος στη φτώχια.
Η Υπατία, αριστοκρατική και όμορφη, αιχμάλωτη στο κυνήγι και τη διάσωση της γνώσης και το πάθος της για την αστρονομία, δεν αντιλήφθηκε πως ο παλιός κόσμος γκρεμιζόταν, η έξυπνη και χειραφετημένη ανύπαντρη γυναίκα δεν είχε θέση και υπόσταση στα ανερχόμενα θρησκευτικά ήθη και πως αναγκαστικά θα θεωρείτο παγανίστρια, άρα αιρετική, άρα υποψήφια για θάνατο - κάτι που τελικά έγινε, όχι με λιθοβολισμό, αλλά με πολύ χειρότερο τρόπο, που ο Αμενάμπαρ επιλέγει να μη δείξει.
Θύμα του δογματισμού, η Υπατία δεν θέλησε να παρέμβει στην ανεξάρτητη φύση της και να υποκύψει σε κάτι που υποτιμούσε τις αξίες της. Ο δηλωμένα άθεος Αμενάμπαρ δεν στέκεται στην προφανή στηλίτευση της πρωτοχριστιανικής προπαγάνδας ως παράδειγμα της βίας εξ ονόματος του Θεού, αλλά πλέκει ένα παράξενο ερωτικό τρίγωνο ανάμεσα στην Υπατία, τον μαθητή της Ορέστη και τον δούλο της, που δεν μπορεί να αντισταθεί στον πειρασμό του εκχριστιανισμού, ούτε όμως και στον ανομολόγητο θαυμασμό του για την ιδιοκτήτρια και, στα εφηβικά του μάτια, απόλυτη Θεά.
Ο Ισπανός σκηνοθέτης τα καταφέρνει μια χαρά σε παραγωγή μεγάλης κλίμακας, γυρίζοντας με πονηρό τρόπο μια υπερπαραγωγή που σωματικά παραπέμπει στα βιβλικά έπη της δεκαετίας του '50 αλλά πνευματικά δεν κρύβει μια αιρετική πρόθεση και lo-fi προσέγγιση. Οι προφορές, όπως συνηθίζεται σε τέτοιου είδους ταινίες, είναι άλλα αντί άλλων, εκτός από την οξφορδιανή της Βάις, που ταιριάζει γάντι στη σνομπ στάση της και τη μακρινή, ονειροπόλα ματιά της, έξω από τα κοινά πάθη του κόσμου τούτου. Με την εξαιρετική της προσωπικότητα ισορροπεί μια από τις βασικές αδυναμίες της Αγοράς, το μονοδιάστατο σκετσάρισμα πολλών από τους περιφερειακούς χαρακτήρες.
No comments:
Post a Comment