Άρθρο του Φιλολόγου ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΤΟΙΚΟΥ

ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ ΕΝΑ ΛΕΞΙΚΟ ΕΚΠΛΗΞΗ!

Γεωργίου Σ. Πλακιά, «Κιβωτός της Νεοελληνικής γλώσσας»,
Τόμοι Α΄ + Β΄, Σελ. 1-2553

Το 2008 είναι ευτυχισµένη χρονιά για την ιστορία της Λεξικογραφίας: «Γεννήθηκε» αισίως ένα πρωτότυπο Λεξικό, σπουδαίο βοήθηµα για µαθητές, εκπαιδευτικούς, συγγρα-φείς, λογοτέχνες, δημοσιογράφους, επιστήµονες, και γενικά για κάθε άνθρωπο που θέλει να µιλάει και να γράφει σωστά και όµορφα.
Το πολυσέλιδο αυτό Λεξικό εκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη από τον Εκδοτικό Οίκο «Μαλλιάρης-Παιδεία» και η έκδοσή του αποτελεί σηµαντικό φιλολογικό γεγονός, πράγµα που διαπιστώνεται τόσο από το ότι το προλογίζουν µε ενθουσιασµό δύο διαπρεπείς Καθηγη-τές Πανεπιστηµίου, οι κ.κ. Χρίστος Τσολάκης και Βασίλης Κατσαρός, όσο και από το ότι το Λεξικό έτυχε ευµενούς υποδοχής από τους ευρύτερους φιλολογικούς, εκπαιδευτικούς και άλλους κύκλους.
Συγγραφέας του Λεξικού είναι ο κ. Γεώργιος Σ. Πλακιάς, Στρατηγός της Αστυνοµίας ε.α., ένας οξυνούστατος και ταλαντούχος άνθρωπος, ένας ένθερµος θιασώτης και εραστής του ελληνικού λόγου. Δεν είχα την καλή τύχη να γνωρίσω από κοντά τον κ. Πλακιά. Όπως ακούω όµως στον τόπο της καταγωγής του, την Καλαµπάκα, και όπως καταλαβαίνω από την ποιότητα του έργου του, πρόκειται για έναν άνθρωπο θεληµατικό, πολυδιαβασµένο, οργανωµένο. για ένα πνεύµα πολυσχιδές, σπινθιροβόλο και δηµιουργικό.
Είχα από το Καλοκαίρι του 2008 την πληροφορία από το συγγενή µου κ. Απόστολο Φλόκα, Καθηγητή Πανεπιστηµίου, που κατοικεί στη Θεσσαλονίκη, ότι επρόκειτο να εκδοθεί από τον συµπατριώτη κ. Πλακιά ένα μεγάλο Λεξικό, που δεν θα έµοιαζε µε τα γνωστά Λεξικά. Βασάνιζα το μυαλό µου, για να φανταστώ τη μορφή και τη δοµή του νέου Λεξικού, ώσπου το έργο αυτό έφτασε στα χέρια µου µε ειδική παραγγελία που έδωσα στον Εκδοτικό Οίκο.
Όντως, δοκίµασα ευχάριστη έκπληξη, όταν αντίκρισα ένα ογκωδέστατο έργο, όπου αποθησαυρίζεται ο πλούτος και το κάλλος της γλώσσας µας µε απλότητα και σαφήνεια σε 112.000 παραδείγµατα. Είχα πάντα την αδυναµία και τη θέληση να ακριβολογώ στη χρήση των λέξεων. Σε αυτό το Λεξικό βρίσκω τώρα µεγάλη βοήθεια στην ακριβολογία, καθώς και στην κυριολεκτική ή µεταφορική χρήση των λέξεων.
Ήθελα να είµαι ακόµη στη µάχιµη Εκπαίδευση, για να εξασκώ την ευρυµάθεια και το γλωσσικό αισθητήριο των µαθητών µου µε τις ασκήσεις που θα έδινα από την «Κιβωτό» του κ. Πλακιά. Στα καλοσυνταγµένα και πλήρη ιδεών παραδείγµατα θα ζητούσα να αντικαθι-στούν τη µε έντονα γράµµατα λέξη-λήµµα (το «ερµηνευόµενο») µε άλλη λέξη (το «ερµήνευµα»), έτσι που να µη χαλάει το νόηµα.
Αυτή η άσκηση είναι κάπως δύσκολη, αλλά µας δείχνει ποιες αποχρώσεις σηµασίας µπορεί µια λέξη να πάρει µέσα στην πρόταση. Γιατί είναι γνωστό ότι µόνη της η λέξη έχει την αρχική -τη βασική- σηµασία. όταν όµως βρεθεί σε ευρύτερο λεκτικό περιβάλλον, ακτινοβολεί µε πολλούς και θαυµαστούς «ιριδισµούς», όπως λέει χαρακτηριστικά ο κ. Τσολάκης. Τα πολλά «ερμηνεύματα», που παραθέτει μέσα σε παρένθεση ο Πλακιάς στο Λεξικό του, αποτελούν ταυτόχρονα και μια σπουδαία άσκηση συνωνυμίας.
Μια άλλη ωραία άσκηση είναι να ζητούµε από τους µαθητές µας και από τον εαυτό µας να βρουν ρητά, γνωµικά και παροιµίες πάνω σε συγκεκριµένη έννοια-λήµµα. Ο κ. Πλα-κιάς έχει, λέει, ενσωµατώσει 5.000 αποφθέγµατα των συγγραφέων και του λαού µέσα στο Λεξικό του. Άλλος άθλος αυτός!
Η βοήθεια αυτού του Λεξικού είναι µεγάλη και στην επιλογή του κατάλληλου κάθε φορά επιρρήµατος κοντά στο ρήµα, στο επίθετο, στη µετοχή, και κοντά σε άλλο επίρρηµα, π.χ. συµβάλλω καθοριστικά, υπερβολικά αισιόδοξος, καθιερωµένος επιστηµονικά, απέναντι ακριβώς. Από κανένα άλλο Λεξικό δεν έχουµε βοήθεια πάνω σε αυτή τη χρήση. Ο Πλακιάς πρωτοτυπεί και εδώ. Θα ήταν όµως σπουδαίο να συνταχθεί ένα ειδικό Λεξικό των Επιρρηµάτων, έστω και µε απλή παράθεση πολλών ταιριαστών επιρρηµάτων κοντά στα παραπάνω µέρη του λόγου, αν όχι µε παραδείγµατα σε κάθε επίρρηµα. Θα µπορούσε άραγε να αρχίσει αυτή την εργασία ο χαλκέντερος Πλακιάς;
Εµείς πάντως είµαστε άκρως ικανοποιηµένοι και ειλικρινά ευγνώµονες για την «Κιβωτό» του Πλακιά. Οι εντριβείς περί τα γλωσσικά µπορούν να κατανοήσουν το µόχθο, την επιµονή, τη µεθοδικότητα και τη θέληση του Συγγραφέα. Τέτοια έργα ολοκληρώνονται συλλογικά και µε πίστωση ικανού χρόνου. Ο Πλακιάς έφερε σε πέρας αυτό το έργο µόνος του. «Εγκιβώτισε» τον πλούτο της γλώσσας µας σύντοµα (σε δέκα µόνο χρόνια) και αποτελεσµατικά.
Όπως δείχνει το έργο του, δεν είναι µόνο εραστής, αλλά και βαθύς γνώστης της γλώσσας µας. Είναι ένας πρακτικός γλωσσολόγος. δεν έχει δηλαδή την τυπική θεωρητική κατεύθυνση. Έχει όµως τη «σφραγίδα της δωρεάς». Σπούδασε Αξιωµατικός, και αργότερα Μηχανικός. Και όµως, πόσο δικαιωµατικά µπαίνει τώρα στους φιλολογικούς κύκλους! «Το πνεύµα όπου θέλει πνει».
Σου «βγάζουµε το καπέλο», κ. Γιώργο Πλακιά! Δικαιολογηµένα σε επαινούν Συγ-γραφείς και Φιλόλογοι, όπως ο συντοπίτης απόστρατος Αξιωµατικός και λόγιος κ. Γιάννης Αλµπάνης. (Εφηµ. «Τα Μετέωρα», 19-12-2008) και ο διακεκριµένος Φιλόλογος και Κριτι-κός Θεάτρου κ. Κώστας Γεωργουσόπουλος, γιος του αγαπηµένου σου Γυµνασιάρχη Χρί-στου Γεωργουσόπουλου (Εφηµ. «Τα Νέα», 19-12-2008).
Ξέρουµε ότι είσαι απλός άνθρωπος και δεν πρόκειται να σου κάµουν κακό οι έπαινοί µας, που άλλωστε έχουν ισχυρό αντίκρισµα από την πλευρά σου και ανυπόκριτη ειλικρίνεια από τη δική µας πλευρά.
Κλείνοντας το σηµείωµα τούτο, θα ήθελα να σχολιάσω µερικά λήµµατα του Λεξι-κού, για να διακριβώσετε το γλωσσικό πλούτο του έργου, καθώς και το βάθος των παρατη-ρήσεων του Συγγραφέα.
Όπως ξέρουµε, το ρήµα «κάνω» και το ουσιαστικό «πράγµα» έχουν µια γενικότητα στη σηµασία τους. Ο Πλακιάς στο ρήµα «κάνω» δίνει 350 (!) παραδείγµατα ειδικών σηµασιών (π.χ. κάνω λάθη=διαπράττω λάθη, κάνω φαγητό=µαγειρεύω-παρασκευάζω φαγητό κ.λ.π.), ενώ στο ουσιαστικό «πράγµα» παραθέτει 112 (!) παραδείγµατα: Ξέχασα τα πράγµατά µου (=τις αποσκευές) στο αυτοκίνητο. Το πράγµα (=το θέµα, η υπόθεση, το ζήτηµα, το γεγονός) έχει ως εξής. Ήταν εκ των πραγµάτων (=πρακτικά) αδύνατον, κ.λπ.
Ακόµη, στο λήµµα «έτσι» καταγράφει 41 (!) παραδείγµατα µε εντυπωσιακές ειδικές σηµασίες: π.χ. πώς µιλάς έτσι (=τόσο) ελεύθερα; Έτσι το είπα (=απλώς, µόνο και µόνο), για να σε πειράξω. Δεν θα κάνεις εσύ ό,τι θέλεις. Έτσι; (=σύµφωνοι, κατάλαβες, εννόησες) κ.λπ.
Στο λήµµα «και» βρήκα καταγραµµένα 140 (!) παραδείγµατα: π.χ. Είναι Θεσσαλός, και µάλιστα (=και για την ακρίβεια) Λαρισαίος. Εκτός από όµορφη είναι και (=συνάµα και) έξυπνη. Μια και (=εφόσον, αφού) ξεκίνησες, προχώρα µέχρι τέλους. Όλα κι όλα (=ως εδώ και µη παρέκει, φτάνει πια) δεν σου επιτρέπω να βρίζεις τον πατέρα µου. Δύο χρόνια τώρα αγαπιούνται και (=αλλά) δεν λένε να παντρευτούν, κ.λπ.
Ο γλωσσικός πλούτος του Λεξικού δεν καταγράφεται µόνο σε βάθος, αλλά και σε πλάτος. Μπορεί κανείς να βρει και σπάνια λήµµατα, όπως: Καϊάφας, προγκρόµ, ροµπότ, ρόπαλο, ρουθούνι, ρύµη (=ορµή, στενή οδός) σαΐνι, φούρκα, χαµερπής (=γλοιώδης, ευτελής), ώσµωση (=συγκρητισµός, αλληλεπίδραση).
Είναι αξιοθαύµαστο πώς ο Πλακιάς ζωντανεύει όλον το γλωσσικό µας πλούτο µε τόσο πολλά και τόσο ποιοτικά παραδείγµατα. Ο πολυγραφότατος Πλακιάς, και τίποτε άλλο να µην έγραφε, µπορεί και µόνο µε το Λεξικό του να καταλάβει µια επίζηλη θέση στο χώρο των γραµµάτων.